Wednesday, February 11, 2009

Αφιέρωμα στην περιοχή της Ματσούκας

Η Επτάκωμη Ηρωϊκή Σάντα


(Γράφει: ο Χωραφαΐδης Αβραάμ)

Η περιοχή της Ματσούκας βρίσκεται στην καρδιά του Πόντου, μεταξύ της Τραπεζούντας και της Αργυρούπολης, ανάμεσα στα παράλια του Εύξεινου και τα όρη Κουλαντάγ – Ζύγανα – Παρυάδρης, που αποτελούν τη διαχωριστική οριογραμμή Ματσούκας – Χαλδίας και ορθώνονται σε υψόμετρο άνω των 2.500 μέτρων. Άλλα βουνά της περιοχής είναι το Καράκαπαν, το Χορόζνταγ, το όρος Μελά κα.

Από τις βόρειες υπώρειες των βουνών αυτών αρχίζουν τη ροή τους τρία ποτάμια, ο Πρύτανης, το ποτάμι της Παναγίας Σουμελά και το ποτάμι της Μουλάκας, τα οποία ενώνονται στο ύψος της πόλης της Ματσούκας και σχηματίζουν το θρυλικό Πυξίτη ή Δαφνοπόταμο, όπου και το χιλιοτραγουδισμένο γεφύρι της Τρίχας.
« σην γέφυρανσυν γέφυραν / έλα Δαφνοπόταμε
ση Τρίχας το γεφύριν / έλα Δαφνομυριγμένε»

Το όνομα της περιοχής εικάζεται πως προέρχεται από το ματσούκι, το ραβδί που κρατάει ο άνθρωπος όταν αμύνεται ή επιτίθεται. Θεωρείται ότι οι κάτοικοι της Ματσούκας, από την αρχαιότητα μέχρι την ανακάλυψη των πυροβόλων όπλων, ήταν οπλισμένοι με ραβδιά – ματσούκια, αφού η ζωή τους ήταν συνυφασμένη με την προστασία της Διάβασης της Ζύγανας και του Δρόμου του Μεταξιού, που οδηγούσε στο λιμάνι της Τραπεζούντας. Στην Άνω Ματσούκα άλλωστε και συγκεκριμένα στην Κουνάκα, μέχρι πριν την ανταλλαγή, δεν υπήρχε άνθρωπος χωρίς να κρατάει τη «ματσούκα», το «στουράκ΄», κατά την τοπική διάλεκτο.
Η περιοχή μέχρι το 1923 ήταν αρκετά αραιοκατοικημένη λόγω της μορφολογίας του εδάφους και χωριζόταν στις περιφέρειες Κάτω Ματσούκας, Άνω Ματσούκας, Παναγίας Σουμελά, Γαλίανας και Μουλάκας.
Στην ορεινή επαρχία της Ματσούκας βρίσκονταν και οι εξαρχιακές και σταυροπηγιακές μονές της Παναγίας Σουμελά, του Αγίου Ιωάννου Προδρόμου του Βαζελώνα και του Αγίου Γεωργίου του Περιστερεώτα, μονές-στυλοβάτες της ορθοδοξίας και του ελληνισμού.

Ιστορία της Ματσούκας
Από την κάθοδο των Μυρίων μέχρι το Βυζάντιο
Η ιστορία της Ματσούκας μας ταξιδεύει στα χρόνια του Β΄ Ελληνικού Αποικισμού, στους 8ο και 7ο αι. π.Χ., όταν οι Ίωνες της δυτικής Μικράς Ασίας ίδρυσαν εμπορικές αποικίες στα παράλια του Ευξείνου. Η περιοχή της Ματσούκας εκείνη την εποχή κατοικούνταν από αυτόχθονες λαούς, γνωστούς ως Μάκρωνες, Χάλυβες κα., φύλα που συναντά και ο Ξενοφώντας στην κάθοδο των Μυρίων, γύρω στο 400 π.Χ.
Η ελληνική παρουσία εδώ χρονολογείται από την αλεξανδρινή εποχή, όταν οι κάτοικοι των παραλιακών πόλεων και άλλοι Έλληνες άποικοι εγκαταστάθηκαν στην περιοχή της Ματσούκας.
Αργότερα, το 260 μ.Χ., όταν ο αυτοκράτορας διεξήγαγε διωγμούς εναντίον των χριστιανών των παραλίων, πολλοί απ’ αυτούς διέφυγαν και εγκαταστάθηκαν στα δύσβατα χωριά της Ματσούκας. Τότε ιδρύονται η Μανδρακενή, το Χαψίκιοϊ και ολοκληρώνεται ο εξελληνισμός της περιοχής της Ματσούκας.

Η Ματσούκα την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας
Κατά τη βυζαντινή εποχή η Ματσούκα υπήρξε προπύργιο του ελληνισμού της Ανατολής, πατρίδα ακριτών και γενναίων πολεμιστών και σ’ αυτήν στήριξαν πολλοί αυτοκράτορες και στρατηγοί την άμυνα των ανατολικών περιοχών. Τότε οικοδομήθηκαν και τα χιλιοτραγουδισμένα κάστρα και οχυρά της Ματσούκας και η περιοχή γίνεται το κέντρο της ορθοδοξίας με τις τρεις σταυροπηγιακές μονές που ιδρύονται.

Η Ματσούκα των Κομνηνών
Η περίοδος των Μεγάλων Κομνηνών, αυτοκρατόρων της Τραπεζούντας, υπήρξε από τις πλέον σημαντικές για την Ματσούκα, που αποτελούσε δουκάτο. Την περίοδο αυτή η περιοχή δεν ήταν πια ένα απομακρυσμένο θέμα της αχανούς Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά αποτελούσε αναπόσπαστο μέρος του στρατιωτικού, πολιτικού, θρησκευτικού και οικονομικού βίου της Τραπεζούντας, ενώ ταυτόχρονα προστάτευε τη στρατηγικής σημασίας Διάβαση της Ζύγανας.
Η επαρχία Ματσούκας στα χρόνια των Κομνηνών (1204-1461), και κυρίως από τις αρχές του 13ου αι. και έπειτα, κατέστη πεδίο συγκρούσεων μεταξύ των αυτοκρατόρων της Τραπεζούντας και των τουρκομανικών φύλων που εισέβαλαν στην περιοχή.

Εποχή της Οθωμανοκρατίας
Μετά την κατάληψη της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς (1461) οι Ματσουκαίοι δεν κατέθεσαν τα όπλα. Μια Παρασκευή μάλιστα, ημέρα εορτής των μουσουλμάνων, οι Ματσουκαίοι εισέβαλαν ένοπλοι στην Τραπεζούντα και κατέλαβαν την κεντρική πλατεία. Όταν ο τουρκικός στρατός ξεπέρασε τον αιφνιδιασμό και αντεπιτέθηκε, οι επαναστατημένοι κατανικήθηκαν. Πολλοί θανατώθηκαν επί τόπου, ενώ άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι και σφαγιάστηκαν στην πλατεία του Ιπποδρομίου της Τραπεζούντας, η οποία έκτοτε ονομάστηκε «Γκιαούρ-μεϊντάν», που σημαίνει πλατεία των απίστων. Από τότε και υπό το φόβο των Ματσουκαίων, οι πύλες της Τραπεζούντας κάθε Παρασκευή έμεναν κλειστές.
Οι κάτοικοι της Ματσούκας ουδέποτε προσαρμόστηκαν στην οθωμανική κατοχή και συσπειρωμένοι γύρω από τα μοναστήρια διατήρησαν τη χριστιανική πίστη και την εθνική συνείδηση μέχρι την περίοδο της Γενοκτονίας και του διωγμού τους.
Το ορεινό και δύσβατο τοπίο της περιοχής επέτρεψε στους κατοίκους της Ματσούκας, ακόμα και στα δύσκολα χρόνια της τουρκοκρατίας, να χαίρουν μερικής ανεξαρτησίας και να ζουν αρκετά ανεκτά υπό το καθεστώς της δουλείας.

Οι εξισλαμισμοί και η αντίσταση στη Ματσούκα
Την περίοδο των μαζικών εξισλαμισμών και του αποδεκατισμού των ορθοδόξων (16ος – 18ος αι.), η Ματσούκα υπήρξε μια από τις ελάχιστες περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας που προάσπιζε το Χριστιανισμό. Τότε δημιουργήθηκε και η ένοπλη αντίσταση των Ματσουκαίων, που ξεκίνησαν αντάρτικο στα απάτητα όρη και στα πυκνόφυλλα δάση.

Ο τραγικός απολογισμός
Πριν το 1914 ο ελληνικός πληθυσμός της Ματσούκας έφτανε τους 38.000 κατοίκους, ενώ το 1922 το σύνολο του πληθυσμού των 70 χωριών της Ματσούκας ήταν μόλις 22.000 κάτοικοι. Λέγεται πως οι υπόλοιποι είτε σκοτώθηκαν από τους Τσέτες, είτε θανατώθηκαν στην εξορία, είτε διέφυγαν στη νότια Ρωσία. Ο ελληνικός πληθυσμός που είχε παραμείνει στη Ματσούκα ως την Ανταλλαγή, το 1923 έφτασε με καράβια στην Ελλάδα.



Ελληνικά Χωριά της Ματσούκας

Τα ελληνικά χωριά του Πρύτανη ποταμού: Τα χωριά της Άνω Ματσούκας, το Κάτω, Άνω και Μέσω Χορτοκόπ’ , Χαμουρή, Λαλατσάντων, Σαχνόη και Θέρσα αποτελούσαν τα ελληνικά χωριά του Πρύτανη ποταμού.
Άνω Ματσούκα είχε 11 χωριά (7 στην περιοχή Μανδρακενής και 4 στο Χαψίκιοϊ).
Περιοχή Μανδρακενής: Αδολή, Κρένασσα, Γιαννακάντων, Γιαννάντων, Κουνάκα, Ποντίλα και Στάμαν.
Χαψίκιοϊ: Τσιαχαράντων, Ζάβερα, Μελιανάντων και Φαργανάντων.
Τα χωριά του ποταμού της Μουλάκας είχε 12 χωριά: Χαβά, Τσίντα-Χαβά, Κοστορδός, Σπέλια, Μουνταντός, Δανειάχεια, Σανογιά, Κουσερά, Μουλάκα, Πόπαρα, Πογότς και Ποπάρζα.
Τα χωριά του ποταμού της Παναγίας Σουμελά: Λιβερά, Κουσπιιδή Αγουρζενόν, Σκαλίτα, Κούτουλα, Σκόπια, Άγουρσα και Λαραχανή. ( Από τα Λιβερά κατάγονται αρκετοί κάτοικοι στο Ροδοχώρι της Νάουσας).
Τα χωριά της Κάτω Ματσούκας: Η κάτω Ματσούκα, χαμηλά στον πυξίτη ποταμό είχε 14 χωριά: Μιζερά, Ίλαξα, Ζανόη, Κοσμά, Μαντζάντων, Μαγουρά, Σολτόη, Χατζάβερα, Ζερφυρή, Κοντού, Καρά, Έντιμα, Κιζερά και Τιάχα. Τα τελευταία έξι αποτελούσαν το Καπίκιοϊ.
Τα χωριά της Γαλίανας: Πιπάτ, Μαχούλεξα, Τσαγκάρ, Καρτούλ, Μανδρανού, Μισαηλάντων, Ζαβρία, Αρμενού, Σεϊτανάντων, Κοτύλια, Λειβάδια, Τσουπανού, Κουτουλά, Τσιναλάντων, Δερμιτζάντων, Μεσοχώρι, Ξυλάπια, Βάλενα και Κουστουλάντων. ( Από τη Μανδρανού και τη Βάλενα κατάγονται αρκετοί κάτοικοι στο Ροδοχώρι της Νάουσας).
Στα 19 χωριά και οικισμούς της Γαλίανας μέχρι την ανταλλαγή κατοικούσαν 4.000 Έλληνες.

Μετά την Ανταλλαγή οι Έλληνες της περιοχής της Ματσούκας εγκαταστάθηκαν κυρίως στους νομούς: Κοζάνης ( Αλωνάκια, Πρωτοχώρι, Κλείτος, Άγιος Δημήτριος, Κοιλάδα, Τετράλοφος, Ασβεστόπετρα, Βροντή, Κομνηνά …), Δράμας ( Σιταγρούς, Περιθώρι, Πρασινάδα …), Καβάλας ( Κεχρόκαμπος, Φωλιά, Ελευθερούπολη …), Καστοριάς ( Οινόη, Κορομηλιά …), Σερρών ( Τριανταφυλλιά …), Ξάνθης ( Δαφνώνας, Κιλκίς και Πέλλας.
Πηγή

4 comments:

Mikros Alitis said...

ποιοι ήταν οι Τσέτες;
Στην περιοχή να υποθέσω ότι δεν υπάρχει ούτε ένας Ρωμιός;;;

Αδερφέ το μπλογκ σου είναι τέλειο, μόλις απέκτησες έναν φανατικό αναγνώστη

aris53m said...

@Mikros Alitis

Οι Τσέτες ήταν άτακτοι Τούρκοι στρατιώτες που οργανώθηκαν σε ληστοσυμμορίες όπου λεηλατούσαν τα Ελληνικά χωριά, πυρπολόντας σπίτια, ληστεύοντας, σφάζοντας, βιάζοντας και βασανίζοντας τα αθώα τους θύματα.

Ευχαριστώ για το σχόλιο.

aris53m said...

Ρωμιοί όχι δεν υπάρχουν. Όσοι έμειναν έχουν εξισλαμισθεί για να αποφύγουν διώξεις. Ο Παπαχελάς είχε κάνει ένα ρεπορτάζ στο οποίο είχε δείχει μουσουλμάνους Έλληνες της περιοχής που μιλούσαν τούρκικα αλλά και ποντιακά. Τα ποντιακά τους (τους άκουσα) ήταν μπασταρδεμένα με τούρκικες λέξεις, όμως αρκετά καθαρά. Καταλάβαινα τι έλεγαν.

Mikros Alitis said...

Ένας φίλος που είναι Γερμανία είχε ακούσει Ποντιακά και πιάσανε κουβέντα. Ο ένας καταλάβαινε τον άλλο. και στο τέλος αποδείχτηκε ότι ήταν "Τούρκος"....

Απίστευτο μα και τραγωδία. Κρίμα που δεν κρατήσαμε τα ήθη μας... Έτσι κι αλλιώς τα Τουρκικά Έθνη είναι πολλά... Τουρκία Αζερμπαιτζάν Τουρκμενιστάν Καζακστάν Ουζμπεκιστάν κ.α. Οι αυθεντικοί Τούρκοι σε φωτογραφίες δεν έχουν καμία σχέση με τους απέναντι...

Διάβασε το http://en.wikipedia.org/wiki/Turkification

της wiki

Είναι όλοι Έλληνες εξισλαμισμένοι...

Οι Οθωμανοί ήταν κάτι νομάδες 400 σκηνές και μέσα σε 50 χρόνια έγιναν κάτι εκατομμύρια...

Εμείς παρηκμάσαμε
Εμείς και οι φιλειρηνικές μας ιδεολογίες
κάπου το 1000 μ.Χ. επιδρομείς νομάδες σφάζουνε και εξισλαμίζουνε τις ακριτικές μας πόλεις...
ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΟΥΤΕ ΤΟΤΕ ΕΙΧΕ ΝΟΙΑΣΤΕΙ ΚΑΝΕΙΣ...

Μιχαήλ Ψελλός ο μεγαλύτερος προδότης αυτού του έθνους... Όλοι η αυτοκρατορία αερολογούσε φιλοσοφώντας γιατί να μην υπάρχει ειρήνη στον κόσμο, και πως μπορούμε να εφαρμοστεί η πολιτεία του Πλάτωνα... ΚΑΝΕΙΣ ΔΕΝ ΕΚΑΝΕ ΤΙΠΟΤΑ

ΣΗΜΕΡΑ
Καραμανλης 1974 Η ΚΥΠΡΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΑΚΡΙΑ
δεν θα το ξεχάσω ποτέ όμως

180 νησιά με τις υφαλοκρηπίδες τους

Causus Belli η επέκταση των χωρικών υδάτων που δικαιούμαστε όπως όλα τα έθνη επί ΓΗΣ

ΚΑΠΟΙΟΣ ΜΑΣ ΑΠΕΙΛΕΙ ΜΕ ΠΟΛΕΜΟ CAUSUS BELLI βρε αγράμματοι CAUSUS BELLI

και εμεις δεν μάθαμε 1000 χρόνια τώρα

δεν μάθαμε, προτιμήσαμε να ξεχάσουμε


ΑΝΤΕ ΓΑΜΗΣΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ

μας αξίζει να χαθούμε και να μην υπάρχουμε πια

ΓΙΑΤΙ ΕΙΜΑΣΤΕ ΕΝΑ ΕΘΝΟΣ ΔΕΙΛΩΝ, που αποφεύγουμε ότι μας είναι δύσκολο

ΑΠΟ ΤΟ 800πΧ και τον Β αποικισμό
οι Έλληνες δεν καταλάμβαναν λιγότερο γεωγραφικό χώρο από ποτέ...ΣΥΡΡΙΚΝΩΘΗΚΑΜΕ όσο ποτέ
Ειμαστε ένα κωλοχώρι κάπου στα βαλκάνια

Η Κωνσταντινούπολη μόνο είναι ΜΙΑΜΙΣΗ ΦΟΡΑ η ΕΛΛΑΔΑ

Μας σφάζουνε, εξισλαμίζουν βιάζουν χιλιετία τώρα και εμείς

ΣΥΝΕΧΙΖΟΥΜΕ ΝΑ ΑΕΡΟΛΟΓΟΥΜΕ ΠΕΡΙ
μαλ&*%*&ιων

εεε λοιπόν ξέρεις κάτι, είμαι πολύ απογοητευμένος από όλους μας

ΔΕΝ ΜΟΥ ΑΡΕΣΕΤΕ ΚΥΡΙΟΙ και δεν θα μεγαλώσω τα παιδιά μου σε ένα μέρος που αν κάτι γίνει... θα βιάζουνε τις γυναίκες μας και τα παιδιά μας

ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΘΑ ΑΝΑΡΩΤΙΟΜΑΣΤΕ αν η ΕΟΚ μας έκανε καλό, και αν οι ντομάτες φυτρώνουν τον χειμώνα...

ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ θα πάω να ησυχάσω

Σύνοψις ιστοριών, Σκυλίτσης Ιωάννης, εκδόσεις Μίλητος κάπου 70 ευρώ η μετάφραση και 480 το πρωτοτυπο - ο μεγαλύτερος ιστορικός του Μεσσαίωνα
έζησε κάπου το 1080
http://en.wikipedia.org/wiki/John_Skylitzes
εδώ θα βρεις μερικά στοιχεία για αυτόν

ΣΠΥΡΟΣ ΒΡΥΩΝΗΣ η παρακμή του μεσαιωνικού ελληνισμού
εκδόσεις κάτι της Εθνικής Τραπέζης
αυτό δεν ειναι πολύ ακριβό https://www.eshopcy.com.cy/show_bks.phtml?id=BKS.0599091

Αυτά τα δύο θεωρώ ότι είναι τα πιο σημαντικά βιβλία για να ξέρει ο καθένας μας ότι είναι Ρωμηός πάνω από όλα και μετά οτιδήποτε άλλο

εθνικιστής και ακροδεξιός δεν είμαι

μάλιστα ειδικά τους χουντικούς τους σιχαίνομαι λόγο μαλάκα Ιωαννίδη και όσων έγιναν λόγο αυτού στην Κύπρο

Ειμαι απλά ένας άνθρωπος 23 χρονών που θέλει να μαθει τις ρίζες του και σπουδάζει τι άλλο "οικονομικά"

ΑΥΤΑ

aris53m συγνώμη αδερφέ αλλά έβγαλα όλο το άχτι μου στο blog σου